کسی که بدون صبر باعجله خواهان پیروزی باشد ناگزیر گرفتار یکی از سه فرجام خواهد شد:
۱ـ یا فکر میکند پیروزی دچار تاخیر شده و در نتیجه دست از کوشش برمیدارد و راه را ترک میگوید و گوشهنشینی اختیار میکند به این گمان که عزلت و بیتحرکی با حقی که در دل دارد برایش بهتر از ادامهٔ راهی است که پایانش پیدا نیست.
۲ـ یا آنکه راهش را عوض میکند و همهی رسالتش یا بخشهایی از آن را بر حسب پایداری و یقینی که دارد رها میکند؛ به این گمان که نرسیدن به پیروزی به خاطر مشکلی است که در حق وجود دارد، در نتیجه همه یا بخشی از آن را کنار میگذارد. بیشتر کسانی که از حق برمیگردند بدون صبر خواهان پیروزی شدهاند.
۳ـ یا آنکه عجولانه با همان حق کاملی که نزدش هست با بهره گرفتن از اسباب نامناسب و ناکافی به راه میافتد، مانند عجلهای که مسلمانان در مکه برای نبرد با قریشیان داشتند و خداوند آنان را با رهنمود پیامبر صلی الله علیه وسلم و وحیی که با خود داشت از آن اشتباه حفظ نمود.
آنهایی که با در اختیار داشتن حقِ کامل دچار عجله میشوند، کمالِ حق آنان را از دیدن راه درست برای رسیدن کور میسازد، در نتیجه شکست میخورند و باعث به فتنه افتادن دشمنشان و پیروان خود میشوند، همانطور که الله متعال میفرماید:
﴿فَقَالُواْ عَلَى اللّهِ تَوَكَّلْنَا رَبَّنَا لاَ تَجْعَلْنَا فِتْنَةً لِّلْقَوْمِ الظَّالِمِينَ﴾ [یونس: ۸۵]
(پس گفتند: بر الله توکل کردیم؛ پروردگارا ما را برای قوم ستمگر [وسیلهی] فتنه قرار مده).
و میفرماید:
﴿رَبَّنَا لَا تَجْعَلْنَا فِتْنَةً لِّلَّذِينَ كَفَرُوا﴾ [ممتحنه: ۵]
(پروردگارا ما را وسیلهی فتنهی کسانی که کفر ورزیدهاند مگردان).
یعنی: ما را به دست آنان شکست نده که به سبب شکست ما به فتنه افتند و گمان کنند که خود بر حقاند، چنانکه این تفسیر از ابن عباس و مجاهد و دیگران نقل شده است.
شیخ عبدالعزیز طریفی ـ ترجمه: احمد معینی
التفسیر والبیان (۲/ ۸۹۱ ـ ۸۹۲)