عنوان کتاب: رموز الإصلاح السلفي المعاصر
مولف: اسامة شحادة
ترجمه: واحد ترجمهٔ بینش
ویراست اول، تعداد صفحات: ۶۰۰ صفحه
پیش درآمد:
آنچه اخیرا ملاحظه می‌شود این است که هر که می‌خواهد الگویی ارائه دهد فورا به تاریخ باز می‌گردد! چیزی که باعث می‌شود انسان در مورد شرایط کنونی احساس ضعف و ورشکستگی کند؛ آیا دوران معاصر خالی از هرگونه الگویی است؟ چیزی که مسلمان به آن نیاز دارد این است که در کنار الگوی تاریخی، الگوی معاصری نیز وجود داشته باشد، و لازم نیست که این الگو از هر جهت کامل و ایده‌آل باشد.
این انگیزه‌ای بود برای شرح حال نام‌آوران و علمای امت تا رهروان اصلاح در مسیر خود از آنان الگو گیرند و مسیرِ اصلاح منظم و قانونمندِ بر اساس احکام شریعت را به دور از هرگونه بی‌برنامگی و بی‌نظمی و همینطور چارچوب‌هایی که با دین ما سازگار نیست، بپیمایند.
شیخ اسامه شحاده از کسانی است که در کتاب «رموز الاصلاح السلفي المعاصر» به این مجال پرداخته است. اصل کتاب سلسله مقالاتی است که وی برای مجله‌ی اینترنتی «الراصد» نوشته. او انگیزه‌ی نوشتن این مقالات را چنین بیان کرده است: «سالهای زیادی است که به جمع‌آوری شرح حال علما و دعوتگران و تجارب دعوی و گروه‌ها و جمعیت‌های سلفی علاقه دارم. همین بود که به حقیقت جهلِ شدید و خطرناکی که در مورد تاریخ دعوت سلفی معاصر از یک جهت، و همینطور میزان کم‌کاری و نامهربانی ما در حق نام‌آوران و علما و بزرگانمان پی بردم. ما شرح حال آنان را تدوین نکرده‌ایم و از تجربه‌های آنان محافظت نکرده‌ایم و غالب تصوری که درباره‌ی علمای خود داریم به محور علمی و پژوهش و تالیف و شرح محدود است، اما دیگر جوانب زندگی و شخصیت و نقش آنان چیزی است که متاسفانه به آن توجه نشان نداده‌ایم».
هدف مولف نام بردن از همه‌ی شخصیت‌های نامدار سلفی نبوده چرا که شمار آنان بسیار است، و به هدف استفاده از بررسی تجربه و سیرت آنان تنها به برخی از شخصیت‌های صد سال اخیر اکتفا نموده. مولف تبیین نموده که میراث علما و شخصیت‌ها نظریه‌ی دعوی ـ جنبشی و سیاسیِ تقریبا کاملی را در خود دارد، اما این نیاز به کسانی دارد که در راه توضیح و جمع‌آوری و بازنمایش آن به شکل کامل و جذاب تلاش کنند. آنان کسانی بودند که در راه آموزش دینی و دنیوی تلاش کردند، با بی‌سوادی جنگیدند و آموزش همه از جمله دختران را تشویق کردند، کتابخانه‌های عمومی تاسیس کرده و مدرسه‌ها را بازگشایی کردند و گروه‌هایی را برای آموزش عالی به دیگر کشورها فرستادند. و این علاوه بر جنبش تالیف و تحقیق گسترده‌ای بود که زمینه را برای نهضت علمی معاصر فراهم ساخت.
نویسنده همچنین بیان داشته که آنها تلاش بسیار با ارزشی در راه مبارزه با خرافات و بدعت و شرک و نشر سنت و توحید و حق در میان همه‌ی اقشار جامعه و صاحبان مذاهب و افکار گوناگون داشته‌اند و علاوه با آن به تقریر روش دعوت و تبلیغ و اقناع از بهترین راه و کم زیان‌ترین آن برای راه یافتن حق به عقل‌ها و دل‌ها پرداخته‌اند.
مولف تلاش داشته همراه با تقدیم یک پژوهشی تجریبی به بيان موارد مفید و عبرت‌های برگرفته از آن پرداخته و از این طریق به بررسی برخی از جوانب نقص و کم‌کاری در دعوت سلفی کنونی برسد. برای این هدف وی روش تاریخی و روش تحلیلی را با اسلوبی که بیشتر به داستان شبیه است در هم آمیخته تا مطالعه‌ی آن به ویژه برای جوانان جذاب‌تر شود و در پایانِ هر شخصیت به بیان مهم‌ترین مراجع مورد استفاده پرداخته است.
همه‌ی شخصیت‌های مورد بررسی در این کتاب ۲۲ تن از سرزمین‌های گوناگون هستند که هر یک در فن و مجالی متفاوت مطرحند. وی از نام‌آوران اصلاح در مغرب آغاز کرده سپس به سرزمین شام و سپس جزیرة العرب و پس از آن عراق و در پایان به مصر رسیده است. شخصیت‌های مطرح شده در این کتاب بر حسب ترتیب عبارتند از:
۱- شیخ ابوشعیب الدکالی.
۲- شیخ الاسلام محمد العربی.
۳- علامه‌ی مجاهد علال الفاسی.
۴- علامه‌ی مربی، عبدالحمید بن بادیس.
۵- علامه بشیر الابراهیمی.
۶- علامه طیب العقبی.
۷- علامه‌ی مصلح طاهر الجزائری.
۸- علامه جمال الدین القاسمی.
۹- علامه محمد بهجت البیطار.
۱۰- علامه‌ی محدث محمد ناصر الدین الألبانی.
۱۱- شیخ مجاهد عزالدین القسام.
۱۲- شیخ مجاهد عمر الأشقر.
۱۳- شیخ دعوتگر عبدالله القرعاوی.
۱۴- علامه‌ی قصیم، شیخ عبدالرحمن السعدی.
۱۵- بزرگمرد امت علامه عبدالعزیز بن باز.
۱۶- علامه‌ی فقیه، محمد الصالح ابن عثیمین.
۱۷- علامه‌ی عراق، محمد شکری الآلوسی.
۱۸- امام مجاهد رشید رضا.
۱۹- علامه‌ی محقق محب الدین الخطیب.
۲۰- شیخ علامه محمد حامد الفقی.
۲۱- علامه‌ی محدث شیخ احمد شاکر.
۲۲- سپس مولف کتاب خود را با ضمیمه‌ای از سیرت شیخش محمد عبدالرئوف القاسم ـ رحمه الله ـ و تاثیر علمی و دعوی او بر خودش به پایان رسانده است.
توصیه‌ی مولف بر چند محور تاکید دارد:
ـ ضرورت توجه و پژوهش‌های فراگیر ـ نه جزئی ـ در مورد مدت زمان آغاز قرن بیستم و پیش از آن؛ ما به بررسی شبکه‌ی روابط محکمی که در آن دوران میان مصلحان و علما وجود داشته و قضایای بزرگی که آنان را به خود مشغول کرده و روش برخورد با این قضایا و نتایجی که باید از این بررسی به دست آوریم نیازمندیم، تا بتوانیم مسیر آنان را ادامه داده و تلاش خود را بر تجربه‌ی آنان بنا نهیم نه آنکه فعالیت خود را از صفر آغاز کنیم ـ چیزی که بسیاری از ما امروزه انجامش می‌دهیم ـ و در مسیر خود واقعا مرحله‌ی جدیدی را به پایان نمی‌رسانیم.
ـ نیاز به پژوهش درباره‌ی ملی‌گرایی و اینکه چرا با وجود آنکه ملی‌گرایان بخشی از جریان اسلامی بودند به سوی سکولاریسم و لیبرالیسم یا چپ تغییر مسیر دادند.
ـ نوشتن درباره‌ی شخصیت‌های مصلح سلفی در دیگر سرزمین‌ها و تدوین شرح حال آنان و تشویق دانشجویان مقاطع عالی برای وارد شدن به این عرصه.
در پایان معرفی این کتاب که به جنبه‌هایی از زندگی گروهی از علما و نام‌آوران معاصر امت پرداخته، امیدواریم پرتوهایی به زندگی امثال این شخصیت‌ها تابیده شود تا جوانان بدانند ما الگوهایی داریم که تاریخ در صفحات روشن خود از آنان یاد کرده است. امت ما به حق تاریخ با ارزشی دارد و می‌شود دوباره جهان را به سوی سعادت دنیوی رهبری کنیم، اگر مانند سلفمان ـ رحمهم الله ـ به تعالیم این دین حنیف پایبندی نماییم.
منبع: مرکز السلف للبحوث والدراسات